HEMOROİD HASTALIĞI (BASUR HASTALIĞI) NEDİR?

Makat (anüs) kalın bağırsağın son 4 santimetrelik kısmıdır. Bu kısımda kalın bağırsak duvarının iç tabakası altında kılcal damar ağlarından oluşan yastıkçık yapılarına  hemoroid denir. Yani hemoroid herkeste vardır. Bunların şişip iltihaplanıp dışarı doğru sarkmasına basur hastalığı (hemoroidal hastalık) denir.
Sürekli kabızlık olanlarda, çok ıkınarak zorlu dışkılama yapanlarda, hamilelerde ve 50 yaşın üzerindeki kişilerde sık görülür.

Hemoroid Oluşumuna Sebep Olan Nedenler Nelerdir?

• Aşırı kilolu olmak, obezite,
• Kronik kabızlık,
• Büyük tuvalet sırasında ıkınmak,
• Kronik ishal,
• Sık sık ağır kaldırıyor olmak,
• Alkol alışkanlığı,
• Hamilelik,
• Acı ve baharatlı yiyecekler,
• Tuvalette uzun süre oturmak,
• Gün içinde işi mesleği gereği uzun süre oturan kişilerin hemoroide yakalanma ihtimali daha yüksektir.

Hemoroidin Belirtileri Nelerdir?

• Makattan kan gelmesi
• Makatta ağrı ,kaşıntı, akıntı
• Tuvalet sonrası ele gelen sislik
• Tuvalet sırasında ağrı ile birlikte olan kanama

Hemoroid hastalığının şikayetleri ile bu bölgenin kanserleri benzerlik gösterdiğinden genel cerrahi uzmanına görününüz.

HEMOROİD MUAYENESİ NASIL YAPILIR?

Hemoroid teşhisi için muayene şarttır. Muayeneye gelmeden birkaç saat önce tuvalet ihtiyacınızı gidermiş olmanız muayene sırasında size rahatlık sağlar. Muayenede sizden sedyenin üzerinde, dizleriniz üstünde öne eğilmiş, alnınız ve dirsekleriniz yere değecek vaziyette (diz-dirsek pozisyonunda) durmanız istenir. Dış hemoroid yastıkçıklarının ve makat çatlaklarının görülmesi için anal bölge etrafındaki derinin hafifçe yanlara doğru çekilmesi yeterlidir.
Ancak iç hemoroidlerin değerlendirilmesi veya o bölgede muhtemel başka rahatsızlıkların saptanması için bağırsağın son 5-6 santimetrelik kısmının, makat kanalını görmeye yarayan bir alet (anaskop) ile ve parmak ile değerlendirilmesi (rektal tuşe) gerekir. Bunun için parmak ucuna ve anal girime kayganlaştırıcı krem sürülerek parmak içeriye doğru ilerletilir. Bu işlem çok rahatsız edici gibi görünmekle beraber -makat çatlağı olan hastalar hariç- ağrısızdır. Hastanın kendisini olabildiğince rahat bırakması gereklidir. Hasta telaşla ve tedirginlikle kendini aşırı kasmadığı sürece ağrı olmaz.
Hemoroid hastalığı hafif derecede ve hastada kanama, ağrı gibi şikayetler varsa arka planda başka sebepler aranmalıdır. Eğer makat çatlağı (fissür) de yoksa kalın bağırsağın daha üst kısımlarının ışıklı hortumla incelenmesi (kolonoskopi) yapılması gerekebilir.

PIHTILI BASUR (TROMBOZE HEMOROİD) NEDİR?

Dış hemoroidlerde bazen anüs girimindeki yastıkçık yapılarının içine kanamalar olur. Yastıkçık içinde çoğu zaman nohut büyüklüğünde pıhtı oluşur. Bu durumda saatler içinde şişlik, sertlik, gerginlik ve şiddetli ağrı meydana gelir. Buna pıhtılı basur (trombozehemoroid) denir.
İlk 2-3 gün ağrı giderek şiddetlenir. Dayanılamayacak hale gelebilir. Ağrı o kadar şiddetli olabilir ki hastalar oturmakta ve uyumakta zorluk çekebilir. İlk 3 gün içinde başvuran hastalara acil müdahale yapılır. Lokal anestezi ile 2-3 dakikalık bir işlemle pıhtı çıkartılır. Yatış gerekmez. Hasta oldukça rahatlamış bir şekilde evine dönebilir.
İlk 3 günden daha sonra başvuran hastalarda pıhtı çözülmeye ve ağrı azalmaya başlamıştır. Bu tür hastalarda daha çok destekleyici tedaviler önerilir.

DERECESİNE GÖRE BASUR TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

DERECELER

1. Derece: Yastıkçık (hemoroid) yapılarında çok hafif bir şişme vardır.
2. Derece: Şişlikler ıkınmakla dışarı çıkıp, kolaylıkla kendiliğinden geri döner.
3. Derece: Şişlikler ıkınmakla dışarı çıkar ancak kendiliğinden dönüşü zordur. Bazen elle içeri itmek gerekebilir.
4. Derece: Yastıkçık yapıları daima dışarıda durur elle itilseler dahi anal kanala geri gönderilemezler.

TEDAVİLER

1. derece hemoroidler için beslenme ve tuvalet alışkanlığı ile ilgili tavsiyeler yeterlidir.
2. 3. derece hemoroidler için tavsiyeler, ilaç tedavileri ve ameliyat dışı müdahaleler önerilir.
4. derece hemoroidlerin tedavisi ameliyattır.

HEMOROİD HASTALARI İÇİN TAVSİYELER – İLAÇLAR

TAVSİYELER

Bol miktarda (günde 7-8 bardak) su tüketin
Lifli gıdaları, meyve ve sebzeleri bolca tüketin
Kepek tüketin, kepekli ekmek tercih edin
Atıştırma (fastfood) tarzı beslenmeden kaçının
Dar ve terletici türden giysiler giymeyin
Düzenli olarak her sabah uyandıktan sonraki ilk yarım saatte tuvalete gidin
Gün içinde dışkılama ihtiyacı hissettiğiniz anda tuvalete gidin, ertelemeyin
Tuvalette 2-3 dakikadan kısa süre kalmaya çalışın
Tuvalette mümkün olduğunca az ıkının
Mümkünse dışkılama sırasında çömelin. (Bunun için alaturka tuvalet kullanın veya klozet önüne bir eşik koyup ayaklarınızı bu eşiğe basarak çömelmeye benzer bir pozisyon tercih edin. Çömelerek dışkılamak daha fizyolojiktir. Ikınma ihtiyacınızı azaltır ve dışkılama sürenizi kısaltır)
Temizlik sırasında anal bölgeyi aşırı yıkamaktan, tahriş etmekten kaçının
Hassas dönemlerde temizlik için tuvalet kağıdı yerine ıslak mendil kullanın
Bitirirken kurulanın, anal bölgeyi ıslak ya da nemli bırakmayın
Şikayetlerin yoğun olduğu dönemlerde veya koltukta ya da sandalyede çok uzun süreler oturur pozisyonda kalmanın gerektiği durumlarda “SİMİT MİNDER” kullanın
Hastalığın alevlendiği dönemlerde dışkılama sonrası “sıcak oturma banyosu” yapın; leğen ya da küvete 5-10 santimetre seviyede SICAK SU doldurularak 10-15 DAKİKA süreyle sıcak su içinde OTURUN. Gerekirse bunu günde 2-3 defa tekrarlayın. Sıcak oturma banyosu özellikle yoğun şişlik ve rahatsızlık hissedildiği zamanlarda çok faydalıdır. (Rahat bir şekilde oturulması şarttır. Duşta ayakta sıcak su tutulmasının faydası yoktur)

AMELİYAT DIŞI MÜDAHALELER NELERDİR?

LASTİK BANTLA BOĞMA (LASTİK BAND LİGASYON)

İç hemoroidlerin köküne vakumlu bir alet yardımıyla ince minik lastik halkalar oturtularak şişmiş yastıkçığın kan dolaşımı boğulur, engellenir. Yastıkçık yapısı bir hafta içinde kurur ve kendiliğinden düşer. Nadir de olsa kanamaya ve ağrıya yol açabilir. Orta dereceli iç hemoroidlerde etkilidir.
Makat kanalının çıkıma yakın son 2 santimetrelik kısmı ağrıya çok duyarlıdır. Dış hemoroidlere lastik bantla boğma yöntemi uygulanamaz.
NASIRLAŞTIRICI (SKLEROZAN) MADDE ENJEKSİYONU
Yastıkçık yapısı içindeki damarları büzerek etki eder. Etkinliği sınırlıdır.

KIZILÖTESİ IŞIN İLE YAKMA (İNFRARED FOTOKOAGULASYON)

Yastıkçık yapılarının kökü ışınla yakılır. Kan dolaşımı bozularak şişliğin kurutulması amaçlanır. Basit, kısa ve kolay bir işlemdir. 2-3 haftalık aralarla birkaç seans halinde uygulanması gerekir. Kırk yılı aşkın süredir bilinen bir yöntemdir. Hafif ve orta dereceli hemoroidlerin bir kısmında fayda sağlar. İlerlemiş; 3. 4. derece hemoroidlerin tedavisinde yeri yoktur. İşlem sonrası uzun vadede hastalığın tekrarlama oranı yüksektir.
Teknik açıdan öyle olmamasına rağmen sanki bir “Lazer” uygulamasıymış gibi sunularak pazarlanması yaygındır. Medya ve internet “lazerle hemoroid tedavisi” “hemoroide ameliyatsız çare” gibi ifadelerle doludur. REFERANS DÜZEYİNDEKİ TIP KİTAPLARINDA HEMOROİD TEDAVİSİNDE LAZER UYGULANMASINA DAİR HERHANGİ BİR BİLGİ YOKTUR. HEMOROİD AMELİYATI NASIL YAPILIR?
Hemoroid ameliyatı için hastanın ameliyat gününden önceki akşam ishal yapıcı şurup içip bağırsaklarını boşaltması tavsiye edilir. Bu ameliyat sırasında doktora, ameliyat sonrasında ise hastaya kolaylık sağlar.

Ameliyat için genellikle tercih edilen anestezi türü belden iğne yapılarak belden aşağısının uyuşturulması (spinal anestezi) yöntemidir. En çok ağrı şikayeti hissedilebilecek dönem ameliyat ve ameliyattan sonraki ilk birkaç saattir. Spinal anestezi ile bu 3-4 saatlik dönem ağrısız, oldukça rahat bir şekilde atlatılır.
Ameliyatta sarkan fazla yastıkçık (hemoroid) yapıları kesilir ve meydana gelen açıklıklar dikilerek makat halkasının bütünlüğü yeniden oluşturulur. Ameliyat sonrası gerekirse -birkaç saat sonra çekilmek üzere- kanala vazelinli tampon konularak ameliyat tamamlanır
Ne kadar doku çıkartılacağı cerrahın gözeteceği bir ayar meselesidir. Sarkmış olan bağırsak iç tabakasından az bir miktar çıkartılırsa hastalığın tekrarlama ihtimali artar. Çok fazla doku çıkartılıp makat kanal örtüsü dün düz yapılmaya çalışılırsa da ilerde makat darlığı gelişme ihtimali artar. Cerrah, kesilip dikilen yerlerde yara iyileşirken büzüşme ve nasırlaşma olacağı hesaba katmalı, hasta da beklentilerini buna göre ayarlamalıdır.
Özetle; ameliyatta makat kanal örtüsünde (mukozada) nispeten salim yerler bırakılarak şişliklerin çoğu alınır. Aralarda hafif şiş görünümde olsa dahi dokunulmamış, esnekliği sağlamaya devam edecek kanal örtü köprüleri özellikle bırakılır.

HEMOROİD AMELİYATI SONRASI

Taburculuktan sonra ilk birkaç hafta hafif derecede de olsa ağrı, ara sıra ufak kanamalar ve akıntılar olağan kabul edilir. Çünkü birkaç günde sosyal yaşama dönülebilmesine rağmen yara iyileşmesi 2-3 hafta sürebilir. İlk hafta ağrı kesici ve dışkı yumuşatıcı ilaçlar kullanılması gerekir. Kabız kalınması halinde şikayetler çok artacağından kabızlık önleyici-dışkı yumuşatıcı ilaçların rutin kullanımı önerilir.
İlk bir hafta boyunca en az günde 2 kez ve her dışkılamadan sonra sıcak oturma banyosu önerilir. Leğen ya da küvete 10 santimetre seviyede sıcak su doldurularak 10 dakika süreyle sıcak su içinde oturulması çok faydalıdır. Bu işlem hem o bölgede gevşeme yaparak ağrıyı azaltır, hem temizlik ve pansuman yerine geçer. (Duşta ayakta sıcak su tutulmasının faydası yoktur).
Hemoroidal hastalığın uzun vadede tekrarlama riski vardır. Risk faktörleri ve kabızlığı olan hastalarda uzun vadede yeniden sarkma, yeniden hemoroidal hastalık gelişmesi söz konusu olabilir. Bu risk ameliyat sonrası nadir, ameliyat dışı yöntemlerde ise daha yüksektir.